Hotel "ROYAL" na przeciwko Dworca Głównego PKP
Czwartek, 10 czerwca 2010Historia nieistniejącego Hotelu "ROYAL", który miał swoją siedzibę w przepięknym gmachu na Placu Legionów. Dzisiaj mamy tutaj parking oraz punkty usługowe przylegające do ścian kamienic ze znaną wszystkim reklamą PKO pamiętającą czasy PRL'u. Przeczytaj jaka była historia hotelu w którym znajdował się słynny Pasaż Gansa.
W dniu 7 września 1939 r. Przemyśl został po raz pierwszy zbombardowany z powietrza przez samoloty Luftwaffe. Głównym celem ataków niemieckiego lotnictwa był przemyski dworzec kolejowy. Następnego dnia ponownie niemieckie bombowce zbombardowały centrum miasta. Wówczas bomby zapalające spadły na okazały gmach Hotelu „Royal” ze słynnym pasażem Gansa. Podczas nalotów została również zniszczona kamienica przy Placu na Bramie (red: poniżej wizualizacje). Pomimo ofiarnej akcji mieszkańców Przemyśla nie udało się uratować pięknego i reprezentacyjnego gmachu hotelu „Royal’’, który został zniszczony przez szalejący pożar spowodowany kilkakrotnym trafieniem przez bomby zapalające.
Wspaniały gmach Hotelu „Royal” powstał w pierwszej połowie XIX wieku w czasach gwałtownego rozwoju miasta związanego z budową Twierdzy Przemyśl. W „Wykazie ulic, placów i domów w mieście Przemyślu” z roku 1895 r. jest już wymieniony gmach hotelu przy ul. Mickiewicza 5. Pierwszym właścicielem i budowniczym gmachu był obywatel Przemyśla, jeden z najbardziej cenionych przedstawicieli społeczności żydowskiej Israel Gans. Od jego nazwiska pochodziła nazwa pasażu w budynku hotelu, a którą dość często określa się cały gmach, w którym oprócz pasażu (z fr. passage –przejście, kryte przejście, galeria handlowa biegnąca poprzez budynek) znajdowała się księgarnia, hotel, oraz restauracja i kawiarnia.
Dla przybywających koleją do trzeciego miasta Galicji Hotel „Royal” był pierwszym reprezentacyjnym budynkiem, który po wyjściu po z dworca kolejowego ukazywał się podróżnym. Bogata w liczne ornamenty rzeźbiarskie i sztukatorskie elewacja hotelu, a przede wszystkim sama budowla była godną wizytówka miasta. Na gości wychodzących z dworca z szczytowej części budynku spoglądała kilkumetrowej wysokości kamienna twarz, która miała być portretem samego Gansa. Tuż przy krawędzi dachu wykuto kamienny napis: „PASAŻ GANSA”.
Usytuowanie hotelu pomiędzy dworcem kolejowym (ówczesny Plac Kolejowy nr 9), a ul. Mickiewicza było przez budowniczych doskonale wybrane. Każda osoba przybywająca do naszego miasta i poszukująca noclegu zaraz po wyjściu z dworcowego holu siłą rzeczy znajdowała się przed budynkiem, gdzie mogła wynająć pokój lub spokojnie odpocząć przy filiżance kawy, a lokalizacja przy ul. Mickiewicza nr 5 dodawała prestiżu, ponieważ właśnie przy tej ulicy mieściło się większość siedzib najważniejszych instytucji wojskowych Twierdzy Przemyśl. Od momentu powstania hotel wraz ze słynnym pasażem Gansa był ważnym miejscem spotkań miejscowej inteligencji. Autor legendarnego przewodnika po Przemyślu z roku 1917 Mieczysław Orłowicz zamieścił krótki opis hotelu: „ Naprzeciw dworca duży hotel Royal, którego cały prawie parter (wejście od ul. Mickiewicza 5) zajmuje najelegantsza w Przemyślu kawiarnia Stiebera. Na ścianach ogromne dwa obrazy pędzla prof. Jankowskiego, przedstawiający widok Przemyśla jeszcze z czasów polskich, oraz widok z początku XX w.i obraz odsieczy Sobieskiego pod Wiedniem”. Słynna w mieście kawiarnia i restauracja Stiebera mieszczące się na mezaninie (wysoki parter) były jednym z ulubionych miejsc spotkań nie tylko przemyślan, lecz również oficerów przemyskiego garnizonu cesarsko-królewskiej armii najjaśniejszego pana Franciszka Józefa I. Fakt ten przyciągał również szpiegów obcych wywiadów, którzy nie wychodząc z hotelu mogli zawiązywać znajomości z mości panami oficerami, co bardzo ułatwiało pracę agenta.
Na niskim parterze od strony Placu Kolejowego mieściły się lokale dla mniej zamożnych mieszkańców. Miłośnicy złocistego płynu rodem z Okocimia, jak głosiły ówczesne reklamy, mogli spotkać się w piwiarni i restauracji Józefa Trenka, tuz obok mieściła się mleczarnia i kawiarnia. Końcem XIX wieku część hotelową dzierżawił Chaim Schorr. Początkowo hotel nosił nazwę „Grand Hotel”. Od strony ul. Mickiewicza mieściła się ceniona księgarnia Rosenfelda. „Wykaz ulic, placów i domów w mieście Przemyślu” z roku 1910 informuje, że ówczesnym właścicielem była Chana Gans. Kres świetności hotelu oraz słynnej restauracji i kawiarni Stiebera przyniósł wybuch I wojny światowej, kolejne oblężenia Twierdzy Przemyśl, walki polsko-ukraińskie oraz bieda pierwszych lat powojennych. W okresie międzywojennym tylko wciąż majestatyczny gmach przypominał dawne czasy świetności Hotelu Royal. Wiadomo, że w roku 1932 właścicielem był Antoni Agopsowicz, a po Stieberze, który odszedł wraz z austriacką monarchią właścicielem restauracji i kawiarni z malowidłami profesora Jankowskiego został obywatel miasta o nazwisku Marszałek. Znany działacz socjalistyczny wywodzący się z Przemyśla Feliks Mantel w swoich wspomnieniach atmosferę panującą w ówczesnej kawiarni mieszczącej się w Hotelu „Royal”, w której spotykali się przedstawiciele części przemyskiej inteligencji : „…Zbierali się oni w kawiarni „Grand”, której właściciel Marszałek z trudem starał się kontynuować tradycje Stiebera. Obrazy wyblakły, publiczność zszarzała, mundur był wyjątkiem, pół czarnej zastąpiło szampana, został tylko dowcipny kelner Adolf”.
Kolejna wojna przyniosła tym razem nie upadek hotelu bądź restauracji, lecz unicestwienie pięknego gmachu, który powstał w czasach świetności naszego miasta, a został zniszczony podczas wojny obronnej 1939 r., a następnie rozebrany w okresie okupacji niemieckiej. Dziś istnieje tylko w zbiorowej pamięci mieszkańców i na starych pocztówkach.
Jacek Błoński
W tym artykule rezentujemy także udostępnione przez Politechnikę Rzeszowską wizualizacje kamienicy przy ul. Mickiewicza 4, która została zburzona podczas września 1939 roku. Jest to przedsmak tego, co można zobaczyć w artykule "Ekonomiczne aspekty odbudowy Pasażu Gansa"
.
Dlaczego ta kamienica nie została jeszcze odbudowana?
Zapraszamy do dyskusji na ten temat na naszym forum dyskusyjnym